Kolejną istotną sprawą dla bezpieczeństwa mieszkańców
północnej części stanu jest uniemożliwienie robotnikom
skrytego noszenia broni. Zwyczaj ten upowszechnił się
szczególnie wśród Murzynów i włoskich imigrantów.
– Szef policji w NYC, Douglas I. McKay (link)
Nowy Jork i jego prawa ograniczające dostęp cywilów do broni palnej to saga o gangsterach próbujących trzymać w szachu innych gangsterów. Nie ma w tym ani piękna poezji, ani głębi poświęceń na rzecz “dobra ogółu”. Niestety, wielu współczesnych komentatorów politycznych do dzisiaj wspomina tę historię z rozrzewnieniem, opiewając ją w kategoriach przełomu oraz wielkiej cywilizacyjnej zdobyczy.
Sześć strzałów. Tyle potrzebował skrzypek, Fitzhugh C. Goldsborough, żeby powalić pisarza, Davida G. Phillipsa, tuż przed Klubem Princenton w pobliżu Parku Gramercy na Manhattanie. Natychmiast po ataku Goldsborough popełnił samobójstwo, strzelając sobie w głowę. Phillips zmarł dopiero następnego ranka w szpitalu [1]. W toku śledztwa ustalono, że muzyk cierpiał na zaburzenie psychiczne – uroił sobie, iż jedna z książek Philipsa była wzorowana na jego rodzinie i że Philips go śledzi. Niejaki Goerge P. LeBurn, pracownik biura koronera w Nowym Jorku, który zajmował się sprawą morderstwa, zaczął słać listy do władz, nawołując w nich do uchwalenia prawa regulującego sprzedaż i przenoszenie broni krótkiej w granicach stanu. LeBurn uważał siebie za kogoś w rodzaju “głosu zdrowego rozsądku” albo jak sam ujawnił w autobiografii napisanej pół wieku później – był “głosem sumienia w legislaturze stanowej”. W każdym razie jeden z jego listów w końcu trafił na biurko senatora, Timothy’ego D. Sullivana, i machina legislacyjna, obliczona na ukrócenie nowojorskiego bandytyzmu, została wprawiona w ruch, który trwa do dzisiaj.
Tak wygląda oficjalna wersja wydarzeń, spisana przez Petera Duffy’ego w okolicznościowym artykule wydrukowanym na stronach “New York Timesa” z okazji setnej rocznicy uchwalenia Aktu Sullivana – “100 Years Ago, the Shot That Spurred New York’s Gun-Control Law”. Że jest to grubymi nićmi szyta, mocno przesłodzona historyjka i że niewiele ma ona wspólnego z rzeczywistością można się dowiedzieć choćby z niektórych komentarzy pod tekstem.
Nowy Jork u zarania XX wieku był największym portem docelowy dla europejskich imigrantów napływających falami do USA. Były to również czasy pączkowania gangów, rekrutujących się spośród nowo przybyłych, jak np. słynna włoska Czarna Ręka, uważana przez historyków za zalążek mafii, która specjalizowała się w wyłudzaniu haraczy od miejscowej ludności. Na Lower East Side roiło się wówczas od Sycylijczyków-drobnych ciułaczy. Wśród nich byli tacy, którzy na nich żerowali. Gangi toczyły też walki między sobą; miały one podtekst etniczny – chodziło o to, która nacja zajmie którą dzielnicę. W 1903 roku w słynnej Bitwie o Rivington Street starli się ze sobą The Estmans (Żydzi) z Five Pointers (Włosi). Zanim pojawiły się gliny z interwencją, na glebie leżały już trzy trupy i wiło się z bólu kilkunastu rannych. Ówczesna nowojorska opinia publiczna zaczęła domagać się rozbrojenia wszystkich mieszczuchów pod pretekstem walki z przestępczością uliczną.
I tutaj wchodzi na scenę główny bohater tej opowieści – Timothy D. Sullivan (na zdjęciu po prawej). Znajomi wołali na niego “Big Tim”, bo wyróżniał się posturą – w tłumie ludzi widoczny był z daleka. Parał się naturalnie uliczną gangsterką, wspierając Irlandczyków. Będąc “produktem” swojej epoki, pracował po obydwu stronach prawa i nie widział absolutnie nic niewłaściwego w tym, że jako jeden z najbardziej prominentnych polityków, poruszających się między Waszyngtonem a stanową legislaturą, przyjmował comiesięczne kontrybucje od każdego właściciela baru, pokerzysty, złodzieja i alfonsa na Lower East Side. Sam podobno zarządzał kilkoma dochodowymi burdelami i jak zwykli mawiać jego śmiertelni wrogowie – był najbardziej eksponowaną gębą w szeregach lewego Stowarzyszenia Polityków, Złodziei i Alfonsów, tj. dominującej politycznej organizacji w NYC – Tammany Hall, znanej bardziej jako Society of St. Tammany albo Sons of St. Tammany.
Tammany Hall była maszynerią polityczną Partii Demokratycznej, odgrywała kluczową funkcję w kontrolowaniu działalności miejskich radnych i zapewnianiu irlandzkim imigrantom środków do obrony przed innymi nacjami. Na usługach Tammany Hall byli także tzw. wardzi (ward boss) – szefowie wardów, czyli najmniejszych jednostek administracyjnych w mieście, których zadanie polegało na zabieganiu o głosy lokalnych wyborców. Organizacja Big Tima miała zatem przemożny wpływ na przebieg wyborów do stanowej i municypalnej legislatury – szantaże, fałszerstwa przy urnach oraz zastraszanie opozycji należały do stałych chwytów w repertuarze “Synów Tamanenda”. Jeden z liderów gangu, niejaki Monk Estman, był nawet zatrudniony jako szeryf w policji, co daje pełne wyobrażenie o tym bractwie.
Wkrótce jednak członkowie nowojorskiej wierchuszki stanęli przed poważnym wyzwaniem: jak utrzymać się przy korycie w obliczu rosnącej siły pozostałych grup, w tym przede wszystkim Włochów. W 1911 roku irlandzkim i żydowskim mafiosom, którzy w pewnym sensie wynieśli Big Tima na piedestał, zaczął osuwać się grunt spod nóg – strzelaniny na Lower East Side i w okolicy Mulberry Street, która później została przemianowana na “Małą Italię”, nasiliły się znacznie od czasu pamiętnej włosko-żydowskiej potyczki przy ulicy Rivingtona. Aktualnie obowiązujące uregulowania z polityczno-pragmatycznego punktu widzenia były kompletnie bezużyteczne, albowiem za noszenie broni groziła tylko niewielka grzywna. No ale od czego ma się wpływowych przyjaciół? Głośne morderstwo znanego pisarza bardzo pomogło.
29 maja 1911 roku demokratyczny gubernator, John Alden Dix, złożył parafkę pod Ustawą Sullivana. Przeciw było zaledwie pięciu senatorów, w tym deputowany Timothy Ferris, który miał powiedzieć podczas obrad do Big Tima: Twoja ustawa nie powstrzyma morderców. Nie zmusisz włamywacza, żeby wyrobił sobie licencję na broń.
Nowojorskie “Prawo Sullivana” łącznie z późniejszymi poprawkami nie było chronologicznie pionierskim aktem regulacyjnym ograniczającym dostęp cywilów do broni palnej w Ameryce. Było natomiast pierwszą w amerykańskiej historii zwycięską próbą wykreowania takiej sytuacji prawnej, w której otrzymanie licencji byłoby zależne od fanaberii urzędnika. Innymi słowy, nie istniały żadne precyzyjnie zdefiniowane wymogi w przyznawaniu zezwoleń. Pod tym względem panowała totalna samowolka organów policji, co było rzecz jasna sporym ułatwieniem dla Synów Tamanenda, bo ich przeciwnicy chodzili nieuzbrojeni albo siedzieli w więzieniach odsiadując “trzylatki”. Tym samym Nowy Jork uzyskał status, który dzisiaj ładnie nazywa się “may issue” – jest to rodzaj systemu, oferujący lokalnym decydentom (pod tym pojęciem należy rozumieć szeryfa albo policję) całkowitą swobodę w określaniu możliwości posiadania i/lub noszenia broni. Oznacza to, że w jurysdykcji, gdzie licencje wydawane są w trybie “may issue”, władze mogą zarówno zaostrzać kryteria, łagodzić je albo bezterminowo odmawiać udzielania pozwoleń.
Po wejściu w życie rozporządzenia szybko dały o sobie znać inne jeszcze ukryte “zalety” restrykcji. Otóż od teraz aby posiadać broń krótką (firearms small enough to be concealed), nawet we własnym domu, a przede wszystkim żeby móc ją nosić w ukryciu poza miejscem zamieszkania, osoba aplikująca o pozwolenie musiała stoczyć prawdziwą batalię z policyjną biurokracją. Do typowych uciążliwości należało kilkukrotne składanie wizyt na posterunku zanim zgoda w ogóle została pozytywnie rozpatrzona przez komendanta. Cały proces mógł ciągnąć się równy rok.
Ponieważ poruszanie się w przestrzeni publicznej z M1911 w kaburze pod płaszczem bez urzędowego glejtu przestało podpadać pod wykroczenie karane grzywną, a stało się ciężkim przestępstwem zagrożonym pozbawieniem wolności do maks. trzech lat, niebawem wśród rezydentów stanu zaczęły krążyć dowcipy. “Jak najłatwiej uchronić się przed odsiadką w Nowym Jorku? Zaszyć sobie kieszenie.” Miało to związek z nikczemnymi praktykami policji, która nagminnie podrzucała nielegalną broń politycznym oponentom Big Tima, podczas gdy ten w kontaktach z prasą szczerzył zęby i obłudnie argumentował, że woli widzieć, jak ktoś idzie siedzieć na trzy lata niż oglądać kolejną egzekucję na krześle elektrycznym.
Do tragikomicznych incydentów dochodziło także na skutek egzekwowania nowego prawa. A trzeba tu podkreślić, że The Sullivan Act egzekwowany był super rygorystycznie.
I tak pewnego razu aresztowano grupkę filmowców na planie westernu – szczęśliwie sędzia oddalił zarzuty nielegalnego posiadania rewolwerów. Innym razem ofiarą nadgorliwości padł dozorca, którego capnięto po tym, jak użył broni w defensywie, zaś jeszcze kiedy indziej gliny przyszpiliły jakiegoś anonimowego obywatela, podróżującego pociągiem przez Nowy Jork ze strzelbą schowaną w walizce. Tłumaczył się potem, że nie wiedział, iż w USA uchwalono tak sztywne przepisy. Inny przypadek dotyczył Włocha, niejakiego Marino Rossiego, który jechał przez Nowy Jork do pracy do New Heaven w sąsiednim Connecticut. Rossi miał przy sobie pistolet i jak później zeznał – dla ochrony w obawie przed Czarną Ręką. Sędzia skazał go na rok w Sing Sing, argumentując, iż noszenie broni palnej w połączeniu z wybuchowym włoskim usposobieniem są głównymi czynnikami, eskalującymi przestępczość w Ameryce (link). Jakaś niewiasta nazwiskiem Byrne również odczuła na własnej skórze karzącą rękę nowojorskiej sprawiedliwości Big Tima – została skazana na trzy lata (wyrok po odwołaniu skasowano). Jej wina polegała na tym, że ujrzała połyskujący na słońcu przedmiot leżący w rynsztoku. W swej nawiności podniosła go i sprowadziła na siebie oskarżenia o nielegalne posiadanie broni.
Dekret Sullivana obowiązuje do dzisiaj. Całkiem niedawno żołnierz marines, aktywista ruchu Tea Party, został aresztowany w NYC pod wiadomo jakim zarzutem. Z kolei wodzirej Nowych Czarnych Panter, Maruse Heath (tak, to ten z tatuażem “kill whitey” na twarzy) wpadł podczas rutynowej kontroli ulicznej – złapali go na noszeniu załadowanej, niezarejestrowanej broni i kamizelki kuloodpornej.
Jaki wpływ na przestępczość miała spuścizna Big Tima?
Żaden. Albo raczej żaden pozytywny w dłuższej perspektywie. Choć często egzekwowany z fanatyzmem godnym lepszej sprawy, The Sullivan Act okazał się finalnie sromotną porażką. Przestępstwa z broni pozyskiwanej nielegalnymi kanałami, zamiast spadać – poszybowały w górę, a wskaźniki zabójstw rosły razem z nimi. W 1912 roku prezesi kilkunastu największych firm ubezpieczeniowych, którzy w ostatnich dwunastu miesiącach od wdrożeniu ustawy padli ofiarą rozbojów i włamań, wezwali władze do natychmiastowej kasacji tego bubla prawnego, argumentując, że odkąd zaprowadzono nowy reżim, odsetek napadów rabunkowych wzrósł o 40 proc. Poniżej krzywa ilustrująca historyczną dynamikę morderstw w NYC od uchwalenia Aktu Sullivana do roku 1967 (średnia na sto tysięcy osób):
W roku 1966 przestępstwa popełniane z broni posiadanej nielegalnie stanowiły 83.4 proc. wszystkich czynów kryminalnych z udziałem broni palnej zaraportowanych na terenie stanu i 87.2 proc. zgłoszonych w obrębie miasta. Wtedy też w kronikach statystycznych odnotowano historyczny rekord na odcinku przestępstw z wykorzystaniem pistoletów produkowanych metodą chałupniczą – 9.4 proc. dla stanu i 12.4 proc. dla miasta. Warto zauważyć, że do roku 1968 roku Nowy Jork nie uruchomił żadnego systemu licencjonowania strzelb i karabinów. Tymczasem dwa lata wcześniej z tejże broni dokonano zaledwie 8 proc. morderstw. Innymi słowy, proporcjonalna obniżka liczby zabójstw z broni długiej, której nabywanie puszczono na żywioł, była znacznie większa aniżeli odpowiadający jej spodziewany spadek morderstw z (objętej restrykcjami) broni krótkiej (Benenson: Across this five year period, the one method of homicide which increased the most rapidly, more than doubling in the period, was the only method the means of which we have been told by gun control advocates is strictly limited by law in New York City – the handgun. In contrast, the only method of killing which actually seems to have shown some downward trend was the use of long arms.)
Big Tim zmarł niedługo po przeforsowaniu ustawy. Gdy ją uchwalał, chorował na kiłę. Potem trafił na krótko do psychiatryka. 31 sierpnia 1913 roku jego zmasakrowane zwłoki znaleziono na torach kolejowych w Bronksie. Narodowe Stowarzyszenie Strzelców Ameryki (NRA) na łamach magazynu “Arms and the Man” (prekursor czasopisma “American Rifleman”) określiło inicjatywę nowojorskich mafijnych bonzów mianem “obłąkańczej legislacji” (insane laws of the Sullivan type).
Wykaz literatury:
– Clayton Cramer, Thomas Mahl, Enactment and Early History of the Sullivan Act
– oryginalny wykres i tabelka za: Mark K. Benenson, “A Controlled Look At gun Controls: New York – The Record” (w: Don. B. Kates, “Restricting Handguns. The Liberal Skeptics Speak Out”)
____________________
[1] Innym głośnym zamachem z tamtego okresu był incydent z postrzeleniem w kark ówczesnego burmistrza “Big Apple” z ramienia Partii Demokratycznej, Williama Gaynora. Wydarzenie to miało miejsce w New Jersey, a sprawca, robotnik portowy, John J. Gallagher, został natychmiast obezwładniony przez przechodniów i oddany w ręce policji. Gaynor oczywiście także należał do Tammany Hall.